ძუძუს კიბოს მედიკამენტური მკურნალობა

ძუძუს კიბო წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ ონკოლოგიურ დაავადებას მსოფლიოში. თანამედროვე ონკოლოგიაში მკურნალობის მიდგომა კომპლექსურია და სამ ძირითად მიმარულებად ერთიანდება, ესენია: ქირურგიული მკურნალობა, მედიკამენტური მკურნალობა, რადიაციული თერაპია. ქირურგიული მკურნალობა და სხივური თერაპია ძუძუს კიბოს სამკურნალო ლოკალური მეთოდებია, მედიკამენტური მკურნალობა კი სისტემური. აღსანიშნავია, რომ მკურნალობა ხშირად კომბინირებულად ტარდება, რაც სხვადასხვა თერაპიული მეთოდის ერთობლივ გამოყენებას გულისხმობს.

მედიკამენტური მკურნალობის ძირითადი პრინციპები.
მედიკამენტური თერაპია  ძუძუს კიბოს სამკურნალო ყველაზე მრავალმხრივი მიმართულებაა, ის მოიცავს  ქიმიოთერაპიას, ჰორმონოთერაპიას, სამიზნე (ტარგეტულ) თერაპიასა და იმუნოთერაპიას .თითოეული მათგანი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს დაავადების კონკრეტული ტიპის  და სტადიის მართვაში.
 

1. ქიმიოთერაპია
პაციენტების უდიდეს  ნაწილს ესაჭიროება ქიმიოთერაპია ოპერაციის შემდეგ, თუმცა ადგილობრივად გავრცელებული პროცესის შემთხვევაში ოპერაციამდეც. ამრიგად, სისტემური ქიმიოთერაპია შეიძლება ჩატარდეს ოპერაციის წინ(ნეოადიუვანტურ) ან  ოპერაციის შემდეგ(ადიუვანტურ) რეჟიმში.

ნეოადიუვანტური  ქიმიოთერაპიის მიზანია შეამციროს  პირველადი სიმსივნის ზომა და ადგილობრივად ინოპერაბელური სიმსივნე გადაიყვანოს რეზექტაბელურ ფორმაში.ამასთან, სისტემური მკურნალობის ადრე დაწყება  ამცირებს ციტოსტატიკების მიმართ  რეზისტენტობის განვითარების ალბათობას.

ადიუვანტური ქიმიოთერაპია მიმართულია სიმსივნის პირველადი კერის რადიკალური ამოკვეთის შემდეგ მიკროსკოპული სიმსივნური უჯრედების განადგურებისკენ, რითაც საგრძნობლად მცირდება  რეციდივის რისკი.

ქიმიოთერაპია რჩება ძუძუს კიბოს მკურნალობის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს  კომპონენტად, ხშირად გამოიყენება შემდეგი ჯგუფის პრეპარატები:
• ანთრაციკლინები (დოქსორუბიცინი, ეპირუბიცინი);
• ტაქსანები (პაკლიტაქსელი, დოცეტაქსელი);
• მაალკილირებელი აგენტები (ციკლოფოსფამიდი);
• ანტიმეტაბოლიტები (კაპეციტაბინი, მეთოტრექსატი).
 

2. ჰორმონოთერაპია

ენდოკრინული თერაპია(ჰორმონოთერაპია) აქტიურად გამოიყენება ჰორმონ დადებითი  ძუძუს კიბოს სამკურნალოდ.
ჰორმონ-პოზიტიური (ER/PR+) ძუძუს კიბო განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ჰორმონოთერაპიის მიმართ. ამ ტიპის მკურნალობის მიზანია ესტროგენის ზემოქმედების ბლოკირება სიმსივნურ უჯრედებზე. ამ მიზნით გამოიყენება შემდეგი პრეპარატები:
• ესტროგენის რეცეპტორთა სელექციური  მოდულატორი (SERM) — ტამოქსიფენი;
• არომატაზას ინჰიბიტორები — ანასტროზოლი, ლეტროზოლი, ექსემესტანი;
• სელექციური ესტროგენის რეცეპტორთა დეგრადატორი (SERD) — ფულვესტრანტი.
ჰორმონოთერაპია ეფექტურია როგორც ადიუვანტურ რეჟიმში, ისე მეტასტაზური დაავადების დროს და ხშირად ტარდება ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში (7–10 წელი).

3. სამიზნე (ტარგეტული) თერაპია

• ტარგეტული თერაპია ონკოლოგიაში არის კიბოს მკურნალობის მეთოდი, რომლის დროსაც გამოყენებული სამკურნალო საშუალებები ამოიცნობს და ზემოქმედებას ახდენს იმ სპეციფიკურ მოლეკულებზე, რომლებიც მონაწილეობენ კიბოს უჯრედის ზრდასა და გავრცელებაში.   ტარგეტული თერაპია აქტიურად გამოიყენება HER2 პოზტიური ძუძუს კიბოს სამკურნალოდ.
  გავრცელებული აგენტებია:
• ტრასტუზუმაბი—მონოკლონური ანტისხეული რომელიც ბლოკავს HER2 რეცეპტორს  და აფერხებს სიმსივნური უჯრედების ზრდას
• პერტუზუმაბი -რეკომბინანტული მონოკლონური ანტისხეული.

გამოიყენება ტრასტუზუმაბთან და ქიმიოთერაპიასთან კომბინაციაში;

• Fam-trastuzumab deruxtecan( ენჰერტუ)
• ანტი-HER2 ანტისხეული და ტიპოიზომერაზას კონიუგატი
• გამოიყენება მეტასტაზური HER2 დადებითი და HER2 low დაავადების დრო
•  ლაპატინიბი, ტუკატინიბი,:

თიროზინკინაზას ინჰიბიტორები, რომლებიც ბლოკავენ HER2-ის მიერ უჯრედშიდა სიგნალის გადაცემას. გამოიყენება მეტასტაზური HER2 დადებითი კიბოს დროს.

ტარგეტული თერაპია მნიშვნელოვნად ზრდის გადარჩენადობას და ამცირებს დაავადების პროგრესირების რისკს.
4. იმუნოთერაპია
სამმაგად-ნეგატიური ძუძუს კიბოს (TNBC) შემთხვევაში იმუნოთერაპია წარმოადგენს ერთ-ერთ ახალ და პერსპექტიულ მიმართულებას. როგორც ადრეულ (ნეოადიუვანტურ, ადიუვანტურ რეჟიმში), ასევე,მეტასტაზური ფორმის დროს  აქტიურად   გამოიყენება PD-1/PD-L1 ინჰიბიტორები, როგორიცაა პემბროლიზუმაბი და ატეზოლიზუმაბი, რომლებიც აუმჯობესებენ ორგანიზმის იმუნურ პასუხს სიმსივნურ უჯრედებზე.
მედიკამენტური მკურნალობის გვერდითი მოვლენები და  მათი მონიტორინგი.
სიმსივნე უფრო მგრძნიბიარეა ქიმიოთერაპიის მიმართ, ვიდრე ნორმალური ქსოვილი.კერძოთ ამის მიზეზი ის არის, რომ მას გამრავლებადი უჯრედების მეტი რაოდენობა აქვს.სწრაფად გამრავლებადი ჯანსაღი ქსოვილები,კერძოდ  ძვლის ტვინი, პირის ღრუს და ნაწლავების ლორწოვანი გარსი, თმის ფოლიკულები ასევე მგრძნობიარეა ქიმიო პრეპარატების მიმართ და და ამ ქსოვილების აღდგენა/გამრავლების უნარი ასევე შეიძლება დაითრგუნოს როგორც შედეგი, ქიმიოთერაპიულმა აგენტებმა შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი გვერდითი ეფექტები, როგორიცაა ძვლის ტვინის სუპრესია(ანემია, ლეიკოპენია, თრომბოციტოპენია), სტომატიტი, გულისრევა/პირღებინება, თმის ცვენა(ალოპეცია),დიარეა და ა.შ. ამიტომ აუცილებელია მკურნალობის მიმდინარეობისას რეგულარული კლინიკური ლაბორატორიული და ინსტრუმენტული მონიტორინგი.
ძუძუს კიბოს მედიკამენტური მკურნალობა წარმოადგენს კომპლექსურ და სწრაფად განვითარებად სფეროს, რომელიც ეფუძნება პერსონალიზებულ მიდგომას. თანამედროვე მკურნალობის საშუალებები მნიშვნელოვნად ზრდის პაციენტთა გადარჩენადობის მაჩვენებლებს და აუმჯობესებს ცხოვრების ხარისხს. მომავალი კვლევები მიმართულია მედიკამენტების ეფექტურობის ზრდასა და ტოქსიკურობის შემცირებისაკენ, რაც კიდევ უფრო გააუმჯობესებს ონკოლოგიური პაციენტების მკურნალობის შედეგებს.