საკვერცხის კიბო ერთ-ერთი ყველაზე ჩუმი და შეუმჩნეველი დაავადებაა. მსოფლიოში ყოველწლიურად 300 000-ზე მეტ ქალს უდასტურდება ეს დიაგნოზი.

საქართველოში კი წელიწადში დაახლოებით 250–300 ახალი შემთხვევა ფიქსირდება.  - ეს რიცხვები მხოლოდ ციფრები არ არის – ეს თითოეული ქალბატონის, დედის, დის ან მეგობრის ცხოვრების ისტორიაა.

საკვერცხის კიბო რთული გამოწვევად რჩება, რადგან:

• დაავადება ხშირად გვიან ვლინდება, მკურნალობა დაგვიანებულია და  ასრებობს რეციდივის მაღალია  რისკი.

ამიტომაც ჩვენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯია მივაწოდოთ – მეტი ინფორმაცია, სკრინინგის მნიშვნელობაზე და რეგულარული პროფილაქტიკური ვიზიტები საჭიროებებზე,  მხოლოდ ასე შეგვიძლია დაავადება უფრო ადრე აღმოვაჩინოთ და მკურნალობის შედეგები მნიშვნელოვნად გავაუმჯობესოთ.

 

ჩემო ძვირფასო ქალბატონებო, ნუ გადადებთ საკუთარ ჯანმრთელობაზე ზრუნვას – ერთმა დროულმა შემოწმებამ შესაძლოა თქვენი სიცოცხლე გადაარჩინოს.

 

საკვერცხის კიბოს ნიშნები და დიაგნოსტიკა:

 

პირველ ეტაპზე დაავადება ხშირად ჩუმად მიმდინარეობს და სიმპტომები არცთუ სპეციფიკურია. საეჭვო სიგნალებია:

• ყრუ ტკივილი ან დისკომფორტი მცირე მენჯში
• მენსტრუაციული ციკლის ცვლილებები
• მუცლის შებერილობა
• სწრაფი დანაყრება
• ხშირად შარდვა

დაავადების პროგრესირებისას:

• ასციტი (მუცლის ღრუში სითხის დაგროვება)
• მუცლის  ზომაში მომატება (შეიძლება იყოს ერთი შეხედვით ორსულობის მსგავსი)
• წონის კლება
• ზოგადი სისუსტე, მადის დაკარგვა
• ყაბზობა ან ნაწლავური გაუვალობის ნიშნები
• ტკივილი სქესობრივი  კავშირის დროს.
• სუნთქვის გაძნელება (ფილტვების მეტასტაზები ან ფაღარათი დიაფრაგმაზე ზეწოლის გამო)
• ღვიძლის გადიდება
• ლიმფური კვანძების გადიდება (განსაკუთრებით — მენჯის და საზარდულის მიდამოში)

 

როგორ ისმება დიაგნოზი?

• ექიმი გინეკოლოგის მიერ  გასინჯვა.
• ულტრასონოგრაფია – პირველ რიგში საკვერცხის ცვლილებების დასადგენად,
• CA-125 სისხლის ანალიზი – სიმსივნის შესაძლო მაჩვენებელი, თუმცა სპეციფიკური არ არის,
• CT/MRI/PET-CT კვლევები – დაავადების გავრცელების შესაფასებლად,
• ბიოფსია ან ლაპაროსკოპია – საბოლოო და ზუსტი დიაგნოზისთვის.

მკურნალობა:

 

საკვერცხის კიბოს მკურნალობის ტაქტიკა თითოეული პაციენტის შემთხვევაში ინდივიდუალურად  განისაზღვრება და დამოკიდებულია რამდენიმე მთავარ ფაქტორზე:

• დაავადების სტადიაზე – რამდენად გავრცელებულია სიმსივნე,
• პაციენტის ასაკზე და რეპროდუქციულ გეგმებზე – საჭიროა თუ არა ნაყოფიერების შენარჩუნება,
• სიმსივნის ჰისტოლოგიურ ტიპზე – ანუ ქსოვილის სტრუქტურასა და თავისებურებებზე.

მხოლოდ ამ კრიტერიუმების გათვალისწინებით ჩვენი გუნდი  შეიმუშავებს მკურნალობის ოპტიმალურ ტაქტიკას – ქირურგიული ჩარევიდან დაწყებული, ქიმიოთერაპიითა და მიზნობრივი თერაპიით დასრულებული.

 

ქირურგიული მკურნალობა საკვერცხის კიბოს დროს:

 

საკვერცხის კიბოს ძირითადი მკურნალობის მეთოდია ციტორედუქციული ქირურგია — ოპერაცია, რომლის მიზანია სიმსივნის მაქსიმალურად მოცილება მუცლის ღრუდან. კვლევებით დადასტურებულია,რომ რაც უფრო მცირე სიმსივნური ქსოვილი რჩება ოპერაციის შემდეგ, მით უფრო მაღალია პაციენტის გადარჩენის შანსი და მედიკამენტოზური მკურნალობის ეფექტიანობა.

ციტორედუქციის ტიპები:

რას მოიცავს ოპერაცია საკვერცხის კიბოს დროს ქირურგიული მკურნალობა?

ციტორედუქციული ოპერაცია ხშირად ეს მოიცავს:

• საკვერცხეების და საშვილოსნოს მოცილება (ჰისტერექტომია + ორივე საკვერცხის და ფალოპის მილების მოცილება)
• პერიტონეუმის –რეზექცია ან ბიოპსია
• ნაწლავის დაზიანებული მონაკვეთების მოცილება, თუ სიმსივნე არის გავრცელებული
• ელენთის მოცილება (სპლენექტომია) მძიმე შემთხვევებში
• ღვიძლის ზედაპირის მეტასტაზების მოცილება
• დიაფრაგმის პერიტონეუმის ნაწილის მოცილება
• ასციტური სითხის გამოწურვა ან პერიტონეალური ლავაჟი

ოპტიმალური vs სუბოპტიმალური დებალკინგი

ოპერაციის სირთულე:

 

ოპერაციის მოცულობა დამოკიდებულია:

• მეტასტაზების მდებარეობაზე
• პაციენტის ზოგად მდგომარეობაზე (ფიზიკური სტატუსი, თანმხლები დაავადებები)
• ქირურგის გამოცდილებაზე

ზოგჯერ საჭიროა მულტიდისციპლინური გუნდის ჩართვა: ქირურგი, გინეკოლოგი-ონკოლოგი, კოლოპროქტოლოგი და სხვა.

შესაძლო გართულებები:

 

ოპერაცია შეიძლება გამოიწვიოს:

• სისხლდენა
• ნაწლავის პერფორაცია
• ინფექცია
• ოპერაციის შემდგომი ადჰეზიები
• გახანგრძლივებული ჰოსპიტალიზაცია

ამიტომ პრეოპერაციულად მნიშვნელოვანია პაციენტის სწორად შეფასება: დაავადების სტადიის, ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და სიმსივნის გავრცელების მიხედვით უნდა განისაზღვროს, ვინ არის ოპერაციისთვის შესაფერისი და ვისთვის სჯობს ნეოადიუვანტური ქიმიოთერაპიის ჩატარება (ქიმიოთერაპია ოპერაციამდე).

ქიმიოთერაპია და სხვა მედიკამენტური მკურნალობა:

 

• ქიმიოთერაპია მნიშვნელოვან როლს თამაშობს საკვერცხის კიბოს მკურნალობის დროს: ხშირად ინიშნება ოპერაციის შემდეგ (ადიუვანტური), ზოგჯერ კი ოპერაციამდე (ნეოადიუვანტური).
• სამიზნე და იმუნოთერაპია გამოიყენება კონკრეტული შემთხვევებისთვის, მაგალითად BRCA-მუტაციის მქონე სიმსივნეებში.
• PARP ინჰიბიტორები (მაგ., Olaparib) აქტიურია BRCA-მუტაციის მატარებელ პაციენტებში.
• ჰორმონოთერაპია იშვიათად გამოიყენება, ძირითადად სპეციალური ტიპის სიმსივნეებში.

საკვერცხის კიბოთი დაავდებული პაციენტები საჭიროებენ  მკაცრ მონიტორინგს

• საკვერცხის კიბოთი დაავადებულ პაციენტებში რეციდივი ხშირად გვხვდება — დაახლოებით 70%-ში პირველი 5 წლის განმავლობაში.
• მონიტორინგი მოიცავს:
  • ფიზიკურ გამოკვლევას
  • CA-125 ბიომარკერის დონეს
  • გამოსახულებითი კვლევებს საჭიროების მიხედვით

საკვერცხის კიბოს რისკ-ფაქტორები

გენეტიკური ფაქტორები:

• BRCA1/2 მუტაცია – მნიშვნელოვნად ზრდის საკვერცხისა და ძუძუს კიბოს რისკს (BRCA1 შემთხვევაში 35–45%).
• მემკვიდრული სინდრომები (მაგ., Lynch სინდრომი) – ასოცირდება საკვერცხის, საშვილოსნოს და ნაწლავის კიბოს რისკთან.
• ოჯახური ან პირადი ისტორია – ახლო ნათესავში კიბოს შემთხვევა ზრდის რისკს.

 

ჰორმონალური და რეპროდუქციული ფაქტორები:

• უნაყოფობა, ადრეული მენარქე, გვიანი მენოპაუზა.
• ჩასახვის საწინააღმდეგო აბების გამოყენება ზოგადად ამცირებს რისკს 15–50%-ით.
• ჩანაცვლებითი ჰორმონოთერაპია პოსტმენოპაუზაში ზრდის რისკს.

 

სხვა ფაქტორები:

• მოწევა და ალკოჰოლი.
• სიმსუქნე (BMI >30) – განსაკუთრებით სეროზული ტიპის კიბოს შემთხვევაში.
• ენდომეტრიოზი – ზრდის ენდომეტროიდული და ნათელუჯრედოვანი ტიპის კიბოს რისკს.
• ასაკი >50 წ. – მენოპაუზის შემდგომი პერიოდები უფრო მაღალი რისკია.

პრევენცია:

 

პირველადი პრევენცია (როცა დაავადება ჯერ არ არსებობს):

• ჰორმონალური კონტრაცეპტივები (5 წლის გამოყენება ამცირებს რისკს ~50%).
• შვილების გაჩენა და ძუძუთი კვება – ამცირებს ოვულაციის რაოდენობას და რისკს.
• ჯანსაღი ცხოვრების წესი – წონის კონტროლი, ფიზიკური აქტივობა, დაბალცხიმიანი დიეტა.
• პროფილაქტიკური ოპერაციები მაღალი რისკის მქონე ქალებში (BRCA1/2 მუტაცია), როგორიცაა ფალოპის მილებისა და საკვერცხეების მოცილება.

მეორადი პრევენცია (ადრეული გამოვლენა):

• CA-125 ბიომარკერის კონტროლი 
• ტრანსვაგინალური ულტრასონოგრაფია მაღალი რისკის მქონე ქალებში.
• გენეტიკური ტესტირება, თუ ოჯახის წევრებს ჰქონდათ საკვერცხის ან ძუძუს კიბო.