ფარისებრი ჯირკვლის ავთვისებიანი სიმსივნეები ადრე შედარებით იშვიათ დაავადებად ითვლებოდა, თუმცა ბოლო წლებში შემთხვევების რაოდენობა გაიზარდა როგორც მსოფლიოში, ისე საქართველოში.

ფარისებური ჯირკვლის კიბოს გავრცელების სტატისტიკა მსოფლიოში

• ავთვისებიან სიმსივნეებს შორის საერთო პოპულაციაში მე-13 ადგილი უკავია.
• ქალებში — მე-6 ადგილი.
• ყველაზე მაღალი შემთხვევები დაფიქსირდა: სამხრეთ კორეაში, კანადაში, იტალიაში, აშშ-ში და საფრანგეთში.
• 2023 წელს აშშ-ში დაფიქსირდა დაახლოებით 44,000 ახალი შემთხვევა, რაც ქვეყნის ავთვისებიანი სიმსივნეების 2,3%-ს შეადგენს.
• დაავადების განვითარების პიკი ქალებში 50-55 წლის, ხოლო კაცებში 60-65 წლის ასაკზე მოდის.

ფარისებური ჯირკვლის კიბოს გავრცელების სტატისტიკა საქართველოში

• დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის მონაცემებით, 2015 წლიდან ფარისებური ჯირკვლის კიბოს შემთხვევები ქალებში ზრდის ტენდენციით ხასიათდება. ავთვისებიანი სიმსივნეების შორის ფარისებური ჯირკვლის კიბო მეორე ადგილზეა გავრცელების მიხედვით.
• 2021 წელს, ფარისებური ჯირკვლის კიბოს  708 ახალი შემთხვევა დაფიქსირდა ქალებში, რაც ამ სქესობრივი ჯგუფის ავთვისებიანი სიმსივნეების 12,8%-ს შეადგენს. სასიხარულოა, რომ 2017 წლიდან ფარისებური ჯირკვლის კიბოს რეგისტრირებული შემთხვევების        5-წლიანი გადარჩენის მაჩვენებელი 97,8%-ს აღწევს, რაც მკურნალობის თანამედროვე მეთოდებისა და დროული დიაგნოსტიკის ეფექტიანობას კიდევ ერთხელ ადასტურებს

ფარისებური ჯირკვლის კიბოს სახეობები

ფარისებური ჯირკვლის ავთვისებიანი სიმსივნეების რამდენიმე ძირითადი ტიპი არსებობს:

• პაპილური კარცინომა (PTC) — შემთხვევების დაახლოებით 90%
• ფოლიკულური კარცინომა (FTC) — 2%
• ჰიურტლის უჯრედებიდან განვითარებული კარცინომა — 2%
• მედულური კიბო (MTC) — ნეიროენდოკრინული სიმსივნე, რომელიც კალციტონინ მაპროდუცირებელი C (პარაფოლიკულური) უჯრედებიდან ვითარდება.
• ანაპლაზიური კარცინომა — ერთ-ერთი აგრესიული და იშვიათი ფორმა.

ფარისებური ჯირკვლის კიბოს რისკფაქტორები

მოდიფიცირებადი :

• მაიონიზირებელი რადიაციის ზემოქმედება
• სიმსუქნე (სხეულის მასის ინდექსი 30-ზე მეტი)
• რეპროდუქციული და ჰორმონული ფაქტორები
• ალკოჰოლის მოხმარება
• თამბაქოს მოხმარება
• პესტიციდებთან კონტაქტი
• ჭარბი ცინკისა და კადმიუმის მიღება

არამოდიფიცირებადი (მემკვიდრეობითი) ფაქტორები:

• გენეტიკური მუტაცია რომელიც იწვევს ფარისებური ჯირკვლის არამედულურ კიბოს (FOXE1)  (ტრანსკრიფციაში მონაწილე ცილების მაკოდირებელი გენი) გენში მომხდარი მუტაციები.
• მრავლობითი ენდოკრინული ნეოპლაზია ტიპი 2 (MEN2) — ვითარდება  RET გენში მიმდინარე მუტაციების შედეგად.

კლინიკური ნიშნები

• გადიდებული წანაზარდი კისრის წინა ზედაპირზე
• ხმის ტემბრის ცვლილება, ჩახლეჩა
• ყლაპვის გაძნელება
• ტკივილი კისრის ან ყელის არეში

ფარისებური კიბოს სკრინინგი

• ფიზიკალური გამოკვლევის დროს ფარისებური ჯირკვლის პალპაცია
• ულტრაბგერითი გამოკვლევა

ამ მეთოდების კომბინაციით შესაძლებელია ფარისებური კიბოს ადრეული ნიშნების გამოვლენა და დროული მკურნალობის დაწყება.

დიაგნოსტიკა

• ფიზიკალური გასინჯვა
• ფარისებური ჯირკვლის ფუნქციის ტესტები
• ფარისებური ჯირკვლის ულტრაბგერითი კვლევა
• წვრილი ნემსით ასპირაციული ბიოფსია
• რადიოაქტიური იოდით სკანირება
• სიმსივნის გავრცელების შეფასების მიზნით სხვა გამოსახულებითი კვლევები — MRI და CT
• გენეტიკური ტესტირება

მკურნალობის მეთოდები

• ქირურგიული ჩარევა
• ჰორმონოთერაპია
• რადიოაქტიური იოდით მკურნალობა
• სიმსივნეში ალკოჰოლის ინექცია (ეთანოლის აბლაცია)
• იმუნოთერაპია
• ქიმიოთერაპია
• სხივური თერაპია

გადარჩენის მაჩვენებლები

• ფოლიკულური კარცინომა — 5-წლიანი გადარჩენის მაჩვენებელი 98%
• პაპილური კარცინომა — 99,5%
• მედულური კიბო — 91%
• ანაპლაზიური კარცინომა — მხოლოდ 8%

პროფილაქტიკა

• რადიაციის ზემოქმედების მაქსიმალური შეზღუდვა
• სხეულის მასის ინდექსის კონტროლი
• ოჯახური გენეტიკური რისკის არსებობისას:
  1. გენეტიკური ტესტირება
  2. რეგულარული პალპატორული გასინჯვა
  3. ფარისებური ჯირკვლის ულტრაბგერითი სკრინინგი