ონკომარკერი ანუ სიმსივნური მარკერი ქიმიური ნაერთია, იგივე ცილა, რომლის გამომუშავება ხდება ძირითადად სიმსივნური უჯრედების მიერ, თუმცა შესაძლოა, ისინი გამომუშავდეს ნორმალური უჯრედების მიერაც, მაგალითად, ორგანიზმში მიმდინარე ანთებითი პროცესების დროს. ამასთან, მათ მატება უმნიშვნელოდ სცილდება ნორმის ფარგლებს.

აღსანიშნავია, რომ ონკომარკერის ნორმალური დონე არ გამორიცხავს სიმსივნურ პროცესს, განსაკუთრებით ადრეულ სტადიაზე. ამიტომ მათი გამოკვლევა ხდება სხვა სახის კვლევებთან კორელაციაში.

არსებობს სხვადასხვა სახის ონკომარკერი იმისდა მიხედვით, თუ რომელ ორგანოში მიმდინარეობს სიმსივნური პროცესი. განვიხილოთ რამდენიმე მათგანი:

CEA - ზოგადი კარცინოემბრიონული ანტიგენი ჯანმრთელი ადამიანის სისხლში იგი ძალიან მცირე რაოდენობითაა და არ სცდება 5 ნგ/მლ-ს. მწეველებში და სხვადასხვა ანთებითი პროცესების დროს მისი მაჩვენებელი გაზრდილია 10 ნგ/მლ-მდე. CEA-ს მკვეთრი მატება შეიძლება მიუთითებდეს სხვადასხვა სიმსივნურ პროცესებზე, როგორიცაა პანკრეასის, კუჭის, ფილტვის, ძუძუს და სხვ. თუმცა სხვა უმეტესი ონკომარკერის მსგავსად მას 100%-იანი სპეციფიურობა არ ახასიათებს, ამიტომ ის გამოიყენება სხვა კვლევებთან ერთად კომბინაციაში კიბოს სკრინინგისთვის, ხოლო შემდგომში მკურნალობის მონიტორინგისთვის და რეციდივის გამოსავლენად.

CA 15-3 - ცილა, რომელსაც სარძევე ჯირკვლის უჯრედები გამოიმუშავებენ. მისი რაოდენობა უმეტესად მომატებულია ძუძუს კიბოს შორსწასული ფორმების დროს. ადრეულ სტადიაზე CA 15-3-ის მატება უმეტესად არ შეინიშნება. სარძევე ჯირკვლის მარკერი შეიძლება მომატებული იყოს ჯანმრთელ ადამიანებშიც სხვადასხვა ანთებითი პროცესების დროს. ამ მარკერის გამოკვლევა ინიშნება ძირითადად სიმსივნის გვიანი სტადიის დროს, გამომდინარე იქიდან, რომ ადრეულ სტადიაზე იგი შესაძლოა ნორმაშიც იყოს. ასევე გამოიყენება მკურნალობის ეფექტურობის შესაფასებლად და რეციდივის გამოსავლენად.

CA 125 - საკვერცხის ონკომარკერი იმატებს საკვერცხის სიმსივნის დროს, თუმცა დაავადების საწყის სტადიაზე შეიძლება ნორმის ფარგლებში ინარჩუნებდეს, რაც თავისთავად არ გამორიცხავს სიმსივნის არსებობას. მეტად მნიშვნელოვანია მისი განსაზღვრა ასევე მკურნალობის ეფექტურობის შესაფასებლად.

CA 19-9 – კუჭის, პანკრეასის, კოლორექტალური და ღვიძლის სიმსივნის მარკერი. მცირე რაოდენობით იგი გამოიყოფა სისხლში ნაღვლის სადინრის მიერ, ამიტომ მისი მატება ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ქოლესტაზმა, კუჭ-ნაწლავის და ღვიძლის ანთებითმა პროცესებმა.

PSA - პროსტატის სპეციფიკური ანტიგენი. იგი გამომუშავდება წინამდებარე ჯირკვლის მიერ. მისი ნორმაზე მეტი მატება (4 ნგ/მლ-ზე მეტი) შეიძლება გამოიწვიოს პროსტატის როგორც სიმსივნურმა, ისე არასიმსივნურმა დაავადებებმა, როგორიცაა: • პროსტატის კიბო • პროსტატის ჰიპერპლაზია (ზომაში მომატება) • პროსტატიტი (პროსტატის ანთება).

ასაკის მატებასთან ერთად PSA-ს ნორმალური დონე უმნიშვნელოდ იმატებს. ასევე მცირე მატება აღინიშნება სხვადასხვა სამედიცინო მანიპულაციების შემდეგ, ამიტომ მისი გამოკვლევა უნდა მოხდეს ამ მანიპულაციებიდან 5-6 დღის შემდეგ.

აღნიშნული კვლევების ჩასატარებლად გამოიყენება ვენური სისხლი. სპეციალური მომზადება საჭირო არ არის. კვლევა ტარდება გერმანული წარმოების მაღალი ხარისხის ავტომატურ ანალიზატორზე, Snibe 800-ზე.