საშვილოსნოს ენდომეტრიუმის კარცინომა.

ენდომეტრიუმის ავთვისებიანი სიმსივნე ერთ-ერთი გავრცელებული სიმსივნეა განვითარებულ ქვეყნებში და ინციდენტობა მსოფლიოს მასშტაბით წლიურად მატულობს, შემთხვევების რაოდენობა ბოლო წლებში  იზრდება , განსაკუთრებით ასაკოვანი ქალების და სიმსუქნის ზრდის პარალელურად. ყველაზე ხშირად ვლინდება პოსტმენოპაუზის  ქალებში (60 წლის შემდეგ), თუმცა გვხვდება ახალგაზრდა ქალებშიც.

რისკ-ფქატორები:

ჰორმონალური დისბალანსი-ენდოგენური ჰიპერესტროგენია-პოლიცისტოზის სინდრომის ან სიმსუქნის დროს, ეგზოგენური უკონტროლო ესტროგენოთერაპია

• ტამოქსიფენიტ ხანგრძლივი მკურნალობა
• სიმსუქნე- BMI>30
• უნაყოფობა
• გვიანი მენოპაუზა
• მეტაბოლური სინდრომი
• გენეტიკური ფაქტორები-LYNCH სინდრომი -მაღალის რისკი ენდომეტრიუმი და კოლორექტალური კიბოსთვის , ოჯახური ისტორია

კლინიკური გამოვლინება:

• პათოლოგიური სისიხლდენა პრემენოპაუზაში
• სისხლიანი გამონადენი და  ჭარბი ვაგინალური სისიხლდენა პოსტმენოპაუზაში
• ტკივილი მცირე მენჯში
• შარდვის და დეფეკაციის პრობლემები
•  საერთო სისუსტე
• ანემია

ენდომეტრიუმის კარცინომის კლასიფიკაცია ეფუძნება როგორც, მორფოლოგიურ , ისე მოლეკულურ თავისებურებებს, ბოლო წლებში მოლეკულურმა დიაგნოსტიკამ მნიშვენლოვანი  კლინიკური ღირებულება შეიძინა მკურნალობის ინდივიდუალიზაციის კუთხით.

ჰისტოლოგიური კლასიფიკაცია:

ენდომეტროიდული ადენოკარცინომა-ყველაზე ხშირია ფორმაა(80-90%)-ასოცირებულია ენდომეტრიუმის ჰიპერპალზიასთან, ანოვულაციასთან და  მეტაბოლურ სინდრომთან

სეროზული კარცინომა- შედარებით  აგრესიული  კლინიკური მიმდინარეობით(10%)-არაჰორმონდამოკიდებული, ვითარდება ატროფიულ ენდომეტრუმზე

ნათელუჯრედოვანი ადენოკარცინომა -იშვიათი (1-5%), ახასიათებს აგრესიული მიდიანრეობადა არ არის ასოცირებული ესტროგენულ სტიმულაციასთან

კარცინოსარკომა -შერეული ფორმა- ხასიათდება მაღალი ადრესიულობით  და მეტასტაზიდების უნარით

არადიფერენცირებული  კარცინომა- აგრესიული ფორმაა, ხასიათდება მკურნალობის მიმართ რეზისტენტობით .

The Cancer Genome Atlas (TCGA) პროექტის მიხედვით ენდომეტრიუმის კიბო იყოფა 4 მოლეკულურ ჯგუფად, რაც უკეთესად ასახავს პროგნოზს და  შესაძლო თერაპიას

POLE-ultramutated

MSI-H (Microsatellite Instability – Hypermutated)

Copy-number low / NSMP (No Specific Molecular Profile)

Copy-number high / p53-abnormal (Serous-like)

მორფოლოგიური და მოლეკულური ტიპების შესაბამისობა:

 

მორფოლოგიური ტიპი მოლეკულური ტიპი (ხშირად ასოცირებული)

ენდომეტროიდული	POLE-mutated, MSI-H, NSMP
სერიოზული	p53-abnormal
ნათელუჯრედული	p53-abnormal ან NSMP
კარცინოსარკომა	ხშირად p53-abnormal
არადიფერენცირებული	p53-abnormal ან POLE/MSI ნაკლებად

 

დიაგნოსტიკა:

•  ტრანსვაგინალური ექოსკოპია
  • ენდომეტრიუმის სისქის შეფასება
    • მენოპაუზაში: >5 მმ ითვლება საეჭვოდ
•  ენდომეტრიუმის ბიოფსია / კიურეტაჟი
  • ოფის-ჰისტეროსკოპიის გზით
  • აუცილებელია  დიაგნოზის  მორფოლოგიური  დადასტურება
  • ჰისტეროსკოპიით ვიზუალური ინსპექცია და დამიზნებითი  ბიოფსია

სტადირება  (FIGO სისტემით)

• MRI – ადგილობრივი გავრცელების  და ლიმფური კვანძების  შეფასება
• CT –დაავადების გავრცელების და შორეული მეტსატაზირების გამოსარიცხად
• CA-125 – ზოგჯერ ფასდება სეროზული ტიპის დროს ან საეჭვო მეტასტაზებისას.

ქირურგიული მკურნალობა

• ჰისტერექტომია + ბილატერალური სალპინგო-ოფორექტომია

•  მენჯის /პარაორტული ლიმფადენექტომია (სტადირებისა და პროგნოზისთვის)

ადიუვანტური მკურნალობა (სტადიის და ტიპის მიხედვით):

სტადია / ტიპი	მკურნალობის რეკომენდაცია
Stage IA, Grade 1–2	მხოლოდ ოპერაცია (ხშირად ადიუვანტური თერაპიის გარეშე)
Stage IB ან Grade 3	ვაგინალური ბრაქითერაპია ან ექსტერნალური რადიაცია
Stage II ან მეტი	რადიოთერაპია + ქიმიოთერაპია
სეროზული/clear cell ტიპი	ოპერაცია + ქიმიოთერაპია ± რადიოთერაპია
POLE-მუტაცია	ხშირად არ სჭირდება ადიუვანტური მკურნალობა (კარგი პროგნოზი)
p53-abnormal	საჭიროებს ინტენსიურ თერაპიას

 

ქიმიოთერაპია

• პლატინისა და ტაქსანის კომბინაცია (Carboplatin + Paclitaxel)
• გამოიყენება მაღალი რისკის, მეტასტაზური ან განმეორებითი შემთხვევებისთვის

 

ჰორმონოთერაპია:

• გამოიყენება:
  • დაბალი ავთვისებიანობის Low Grade  ენდომეტროიდული კარცინომის დროს
  • ახალგაზრდა ქალებში, რომლებიც ცდილობენ ფერტილობის შენარჩუნებას
• პრეპარატები:
  • პროგესტინები (Megestrol acetate, Medroxyprogesterone acetate)
  • IUD (Mirena)

 

იმუნოთერაპია და სამიზნე თერაპია

• MSI-H ან dMMR ტიპებისას:
  • PD-1 ინჰიბიტორები (Pembrolizumab, Dostarlimab)
• HER2 დადებითი სეროზული კარცინომისას:
  • Trastuzumab + ქიმიოთერაპია

 ენდომეტრიუმის კარცინომის კლინიკური მიმდინარეობის პროგნოზი დამოკიდებულია დაავადების  სტადიაზე, ჰისტოლოგიურ  და მოლეკულურ ტიპზე.

სტადია	5 წლიანი გადარჩენის შანსი
IA	~90–95%
IB	~80–90%
II	~70–80%
III	~50–60%
IV	<20%

 

•  POLE-ულტრამუტირებული — საუკეთესო პროგნოზი
•  p53-abnormal / სეროზული ტიპი — ცუდი პროგნოზი და რეციდივის  მაღალი რისკი